Laodikeia Antik Kentinde yürütülen 2020 yılı koruma
programı çerçevesinde Kiliseli Peristylli Ev, Merkezi Kilise, Kuzey (Kutsal)
Agora Batı Portik Kuzey Sonu Mozaikli Alan (Kilise?), Kuzey (Kutsal) Agora Batı
Portik Duvar ve Laodikeia Kilisesi’nde restorasyon ve konservasyon
çalışmalarına devam edilmiştir.
Kiliseli Peristylli Ev
Kiliseli Peristylli Ev olarak adlandırılan
kompleks, Kuzey Tiyatrosu’nun güneyinde, tiyatroya bağlanan Doğu Sokağı’nın
kuzeybatı ucunda yer alır. 2010 ve 2011 yılında yapılan kazı çalışmaları ile
bir kısmı açığa çıkarılan kompleksin, 2018 yılında kazısı tamamlanmış olup,
çalışmalar sonucunda, bir insula üzerinde yer alan yapının doğusunda (ev
kilisesi) ve batısında birer apsisli salon, bir peristylli avlu, bir atrium,
bir hamam, bir latrina ve 19 mekan (yaşam alanı) olmak üzere toplamda 25 mekanı
ortaya çıkartılmıştır. Kuzey Tiyatrosu’na bakan mekanların tiyatro ile ilişkili
dükkanlar olduğu, batısında yer alan mekanların ise günlük yaşam alanları
olarak düzenlendiği anlaşılmıştır. Buradaki kazı çalışmalarının tamamlanmasının
ardından restorasyon çalışmalarına geçilmiştir. 2020 yılı kazı sezonunda
yapılan restorasyon çalışmalarında ağırlıklı olarak Kiliseli Peristylli
yapının; Apsisli Doğu Salon, İç Nartheks, Apsisli Batı mekan, 14 no.lu mekan, 9
no.lu mekan ve kazı çalışmaları sonrasında açığa çıkartılan diğer mekanlara
yönelik koruma onarım çalışmaları devam etmektedir. Kiliseli Peristylli
yapının; Apsisli Doğu Salon ve İç Nartheks duvar plakalarına yönelik 2019
yılında başlanan çalışmalar, 2020 sezonunda, yapıya ait tasnif alanından getirilen
parçalar ile detaylı bir tasnif çalışması yapılmıştır. Yapılan tasnif çalışması
sonrasında bulunan parçalar epoksi reçinesi kullanılarak yapıştırılmıştır. Söz
konusu duvar plakalarının günümüze kadar korunagelmeyen parçalarına yönelik ise
pantograf tekniği uygulanarak yeni traverten taş ile tamamlama yöntemi
uygulanmıştır. Bu teknik ile yatak izlerinden alınan ölçülere ve
plakanın eksik kısmına göre çıkarılan şablon, gerekli ebatlama ve işleme çalışmaları
sonrasında hazırlanan parça, özgün plakaya düşük seviyede yapıştırılıp
tamamlanmıştır. Yapılan tamamlama üzerine ise; mekândaki özgün harçlar ile
uyumlu olacak şekilde kireç bağlayıcılı onarım harcı uygulanmıştır. Bu
çalışmalar sonrasında söz konusu plakaların yatak ve kenet izlerine göre
demoları yapıldıktan sonra hazırlanan krom çelik kenetler ile sabitlemeleri
gerçekleştirilmiştir. Sabitleme çalışmalarında, özgün plaka harcını ve yatak
izlerini korumak amacıyla plaka ve harç arasında ortalama 2-3 cm kadar boşluk
bırakılmıştır. Bu boşluk ise ponza taşı ile doldurularak oluşabilecek neme
karşı önlem alınmıştır. Ayrıca İç nartheksin doğu duvarındaki özgün duvar plaka
harçlarını korumak amacıyla, öncelikle özgün harç üzerine ayırıcı bir tabaka
oluşturması için elenmiş kazı toprağından hazırlanan çamur harcı uygulanmıştır.
Bu çalışmayla bağlantılı olarak alanda kullanılan analizi yapılmış onarım harcı
ile özgün plakanın üstüne aynı şekilde kopyası yapılarak kaplanmıştır. Söz konusu
kaplamanın üzerine, özgün harçtaki plaka izleri, oyuklar ile girinti ve
çıkıntıların işlemeleri yapılmıştır. Yapının Kuzey duvarında bulunan ve
şekerlenmeye bağlı bozulma meydana gelmiş plakaya ise yerinde sağlamlaştırma
yapılmıştır.
2020 yılı sonu itibariyle Apsisli Doğu Salondaki ve İç Nartheks’
teki koruma onarım uygulamaları tamamlanmıştır. Kiliseli Peristylli yapının
Apsisli Batı mekânındaki yürütülen koruma onarım çalışmaları kapsamında
mekândaki opus sectile taban döşemlerine yönelik yapılan yatak sağlamlaştırma
ve eksik kısımların yeni traverten taş ile tamamlama çalışmaları 2019 yılında tamamlanmıştır.
2020 yılında, söz konusu mekânın apsis bölümdeki yatak izlerini ve özgün
harçları korumaya yönelik çalışma yapılmıştır. Bu kapsamda apsis bölümündeki özgün
harcın günümüze kadar koruna gelmeyen kısımdaki açığa çıkan çay taşı dolgu göz önüne
alınarak bir koruma uygulaması planlanmıştır. Bu doğrultuda öncelikle apsis
bölündeki traverten örgünün eksik kısmı, yapıya ait tasnif alnından getirilen
travertenler ile tamamlanmıştır. Apsisin iç kısmına yapılacak olan koruma
amaçlı çay taşı döşeme için; tasnif alanından uygun taşlar seçilmiştir. Elenmiş
kazı toprağından hazırlanan çamur harcı ile çay taşları apsis içerisine koruma
amaçlı sabitlenmiştir. Bu alandaki koruma çalışması tamamlanmıştır. Kiliseli
Peristylli Ev, 14 no.lu mekandaki koruma onarım uygulamaları kapsamında öncelikle;
mekânın zemini açılarak, restorasyon çalışması öncesinde detaylı olarak lazer
scan, photo scan ve drone ile belgelendirilmiştir. Söz konusu mekânda, kentte
meydana gelen depremlerin oluşturduğu tahribat çok belirgindir. Belgeleme
çalışmaları sonrasında öncelikli olarak zemindeki özgün harçlı kısımların ve
yatak izlerinin sağlamlaştırılması tamamlanmıştır. Bu kapsamda özgün harçlı
kısımlar ve yatak izleri üzerine kireçli-su losyonu uygulanarak
sağlamlaştırılmıştır. Özgün harçlardaki bozulma meydana gelen ve topraklı
kısımlara yönelik yapılan mekanik temizlik çalışması sonrasında, hazırlanan
kireç bağlayıcılı onarım harcı ile dolgu çalışmaları yapılmıştır. Son aşama da
yatak izlerini korumak amacıyla, elenmiş kazı toprağından yapılan çamur harcı
ile yatak izleri ve özgün harçlı kısımlar üzerine uygulanarak ayırıcı bir
katman oluşturulmuştur. Yapıya ait tasnif alanında yapılan tasnif çalışması
sonrasında parçası bulunan taşların epoksi reçinesi ile yapıştırmaları
yapılmıştır. Sabitleme çalışmaları kapsamında ise, mevcut Opus-sectile panellerindeki
yatak izlerine göre panellerin sınırları belirlenip eksik kısımları yeni
traverten taş ile tamamlamak için taşların ölçüleri çıkartılmıştır. Çıkartılan
ölçülere göre, yeni taşların ebatlamaları ve eskitmeleri yapılmıştır.
Hazırlanan kireç bağlayıcı onarım harcı ile taşlar sabitlenmiştir. Panellerdeki
eksik kısımlara yapılan tamamlamalar sonrasında özgün taşlarında yatak harçları
yenilenmiştir. Mekânda bulunan duvar plakalarına yönelik ise, plakaların yatak
harçları yenilenmiştir. Plakaların olmadığı özgün harçlı kısımların korunması amacıyla
öncelikle çamur harcından ayırıcı bir katman oluşturulduktan sonra üzerine
onarım harcıyla kopyası yapılmıştır. Bu alandaki çalışmalarımız tamamlanmıştır.
Kiliseli Peristylli Ev’ de 9 no.lu mekân olarak adlandırılan alandaki taban
döşemeleri ve duvar plaklarına yönelik yapılan koruma-onarım çalışmaları
kapsamında öncelikle mekânın tabanındaki koruma amaçlı yapılan toprak tabakası
açılmıştır. Sonrasında ise mekânın detaylı olarak lazer scan ve drone ile
detaylı olarak belgelendirilmiştir. Belgeleme sonrasında; özgün harçlara
yönelik kireçli-su losyonu ile sağlamlaştırılarak özgün harçların bütünlüğü
koruma altına alınmıştır. Yapıya ait tasnif alnından getirilen parçalarla
yapılan tasnif çalışması sonrasında bulunan parçaların yatak izlerine göre demo
çalışmaları tamamlanmıştır. Eksik parçası olan taşların, bulunan parçaları
epoksi reçinesi ile yapıştırılmıştır. Söz konusu taşların günümüze kadar
ulaşamayan parçalarına yönelik ise yatak izlerinden ölçüler ve eksik kısımdan
alınan şablonlara göre yeni traverten taş ile tamamlamaları yapılmıştır.
Yapılan çalışmalar sonucunda taşların sabitleme öncesinde son kez demolandıktan
sonra hazırlanan kireç bağlayıcılı onarım harcıyla taban döşemlerinin ve duvar
plakların sabitleme çalışmaları bitirilmiştir. Kiliseli Peristylli Ev’de
yürütülen diğer çalışmalarımızda ise önceki yıllarda yapılan kazı çalışmaları
sonrasında, yapının açığa çıkartılan mekanlara yönelik derz yenileme uygulamaları
yapılmıştır. Mekân duvarlarındaki traverten arası derzlerde görülen
bağlayıcılık özelliğini kaybetmiş derzler ile toprak tabakasının oluştuğu
alanlar mekanik olarak küçük el aletleriyle temizlenmiştir. Yapılan temizlik
sonrasında hazırlanan kireç bağlayıcılı derz harcı ile söz konusu alanların
derz dolguları yenilenmiştir. Bu alandaki çalışmalarımız devam etmektedir.
Merkezi Kilise
Suriye
Caddesi’nin güneyinde yer alan ve Merkezi Kilise olarak adlandırılan yapı, 2010
yılında yapılan yer radarı taramaları sonucu tespit edilmiş ve 2010-2011
yıllarında kısmi kazı çalışmaları yapılmıştır. Yapı Roma İmparatorluk Dönemi’ne
ait bir kompleks olup MS 4.yy’da Hıristiyanlığın kentte yayılmasına bağlı
olarak kuzeydoğu ucu kilise olarak düzenlenmiştir. Yapı içerisinde duvarların
alt bölümleri mermer plakalar ile kaplanmış, üst kısımları ise mermer taklidi
freskler ile bezenmiştir. Önceki yıllarda restorasyonu tamamlanan duvar
fresklerine yönelik koruma uygulamaları gerçekleştirilmiştir. Söz konusu duvar
fresklerini ve opus sectile döşemelerin dış etkilere karşı korunması için mekânın
üzerine tenteli geçici çatı yapılmış ve duvarların üzerine de ayrıca termal
örtüler serilmişti. Ancak bu çatının kentin rüzgarlara açık alanda kurulmasından
kaynaklı uçma ve tentelerin yırtılması problemleriyle sürekli karşılaşıldığından,
mekanın duvarlarının hardcaping olarak adlandırılan koruma önlemleri alınmasına
karar verilmiştir. Söz konusu freskler üzerindeki koruma amacıyla kapatılan
nefes alan termal örtüler kaldırılmıştır. Sonraki aşamada yapıya ait olan
tasnif alanında getirilen amorf yapıdaki tuğlalar kullanılarak koruma örgüsü
yapılmıştır. Yapılan koruma örgüsünde; freskli duvar önünden ortalama 15 cm
mesafe bırakılarak, amorf yapıdaki tuğlaların elenmiş kazı toprağından
hazırlanan çamur harcı ile fresk yüksekliğinde örülmüştür. Fresk ile örgü
arasına kalan kısım ise; termal örtü serilerek arası elenmiş kazı toprağı ile
doldurulmuştur. Bu uygulama ile fresk ve örgü arasında koruyucu bir katman oluşturulmuştur.
Bu alandaki çalışmalar devam etmektedir.
Laodikeia Kilisesi
Laodikeia
Kilisesi hippodamik sistemde Suriye Caddesi’nde ayrılan ve Kuzey Tiyatrosu’na
ulaşan ara sokak üzerinde kentin kuzeydoğu bölümünde yer almaktadır. 2010 yılı
kazı çalışmalarında tespit edilen ve aynı yıl kazısı tamamlanan bazilikal
planlı kilisede 2011-2015 yılları arasında restorasyon ve konservasyon
çalışmaları yapılmıştır. Restorasyon çalışması tamamlanan yapıda koruma
önlemleri kapsamında kilise zemininin belli noktalarında tespit edilen “kapiler
nemin” yapıdan uzaklaştırılması amacı ile tahribatsız bir yöntem olan “kapiler
nem uzaklaştırma sistemi” (mirline) yapının iki ayrı noktasına yerleştirilen
kumanda merkezleriyle kurulmuştur. Bununla bağlı olarak yapıda 21 noktaya
haftalık ölçüm almak adına kapiler nem ölçüm sondaları yerleştirilmiştir. Bu
noktalardan düzenli olarak nemin oluşum dereceleri takip edilmektedir.
Kuzey (Kutsal) Agora Batı Portik Kuzey Sonundaki
Mozaikli Alan (Kilise?)
Kuzey (Kutsal) Agora Batı Portik Kuzey Sonunda
bir kısmı 2018 yılında ortaya çıkartılan Mozaikli alan (kilise?) mozaiklerinin
geçici koruma bordürleri yapılmıştır. 2020 yılında mozaiklerin üzerinin
temizlenerek, kazılarda çıkartılan ve kasalarda toplanan tesseralar yerlerine
konmuş, ayrıca alanın ziyarete yönelik olarak gezi projeleri yapılmış, gezi güzergahı
için kırılmaz temperli camlar alana getirilip koruma altına alınmıştır. 2021
yılında ise TTK projesi kapsamında kırılmaz temperli camlı gezi güzergahı için çelik
konstrüksiyonun yapılması planlanmıştır. Bu gezi güzergahının yapılmasıyla söz
konusu mozaikler hem doğa koşullarına karşı korunabilecek hem de ziyaretçiler
tarafından görülebilecektir.
Kuzey (Kutsal) Agora Batı Portik Duvar
Kuzey (Kutsal) Agora Batı Portik’te ayağa kaldırılan
fresklerle süslü arka duvarın ön kısmında freskleri dış etkenlerden korumak
amacıyla geçici koruma çatısının montajı tamamlanmış ve ön kısmına güney-kuzey
yönünde yağmur ile güneşten koruyucu jüt diye adlandırılan brandalar ile perde
yapılmıştır. Söz konusu alanda ziyaretçilerin rahatlıkla gezebilmesi için metal
korkuluklu ahşap yürüme yolu yapılarak ziyarete açılmıştır.
Laboratuvar Çalışmaları
Laodikeia Antik Kenti kazı çalışmaları sırasında ele
geçen buluntuların konservasyonları kazı laboratuvarında yapılmıştır. Bu
kapsamda 2020 yılı içerisinde bronz, pişmiş toprak, demir, mermer, kemik, cam
ve taş buluntular üzerinde toplamda 94 adet eserin restorasyon ve konservasyon
işlemleri tamamlanmıştır. Önceki yıllarda ele geçmiş fakat konservasyon
işlemleri tamamlanamamış buluntular ve konservasyonu yapılmış ancak rutin
bakıma ihtiyaç duyulan eserlerin konservasyon ve restorasyonu yapılmaya devam edilmiştir.
Bu kapsamda önceki yıllarda ele geçmiş toplamda 73 bronz ve demir eserin rutin bakım
işlemleri tamamlanmıştır. Ayrıca arkeolojik alanda yürütülen koruma
çalışmalarına ilişkin petrografi, ince kesit, mekanik dayanım, asit kaybı,
kalisinasyon, granülametri, elek ölçümü ve spot testler gibi analiz ve arge
araştırmaları da Laodikeia Kazıları bünyesindeki Malzeme Analiz Laboratuvarı’nda
yapılmıştır. Yapılan koruma çalışmalarına ilişkin dokümantasyon, analiz ve arge
çalışmalarına devam edilmektedir.
Laodikeia Antik Kenti kazı çalışmalrı sırasında ele
geçen bronz, pişmiş toprak, demir, mermer, kemik, cam ve taş buluntuların
konservasyonları 12 ay üzerinden kesintisiz olarak restorasyon laboratuvarında
yapılmaktadır. Ayrıca arkeolojik alanda yürütülen koruma çalışmalarına ilişkin
petrografi, ince kesit, mekanik dayanım, asit kaybı, kalisinasyon,
granülametri, elek ölçümü ve spot testler gibi analiz ve arge araştırmaları da
Laodikeia Kazıları bünyesindeki Malzeme Analiz Laboratuvarı’nda yapılmaktadır.