DOĞU BİZANS KAPISI GÜNEY-KUZEY KULE

Alanda ilk kez 2006 yılında başlayan çalışmalara 2007 yılında Suriye Caddesi’nin restorasyonunun yapılması nedeniyle ara verilmiştir. 2008 yılında Doğu Bizans Kapısı Kuzey ve Güney Kulelerin restorasyonlarının yapılması için tekrar çalışmalara başlanmıştır. Güney ve Kuzey Kule’nin çevresindeki dolgu toprağı temizlenerek, bu çalışmalar sırasında ortaya çıkan mekân ya da yapıların kullanım amaçları, bunların kulelerle ilişkisini tespit etmek, mimariyi buluntularla birlikte değerlendirmek, kullanım evrelerini tespit etmek ve ziyaretçi güzergâhında yer alan kulelerin kalan orijinal blokları kullanılarak restorasyonlarının yapılması hedeflenmiştir.

M.S. 7. yy. başında İmparator Focas (M.S. 602-610) zamanında meydana gelen büyük depremle kulelerin yıkılmasıyla birlikte etrafa dağılan blokların yayıldığı alan göz önünde bulundurularak, bütünlüğü bozmayacak bir şekilde çalışılacak kısımlar belirlenmiştir.

KUZEY KULE

Kuzey Kule’nin çevresindeki çalışmalar Batı ve Doğu Açması olarak iki farklı alanda gerçekleştirilmiştir. Açmalar içinde tespit edilen mekânlara 1, 2 vd. gibi mekân numaraları verilmiştir.

Doğu Açmasındaki 1 No.lu Mekân olarak adlandırılan bölümün kullanım amacına ilişkin olarak, batı duvarı köşesinde 2.70x0.90m ölçülerinde dörtgen planlı ve tabanı tuğla döşemeli bir alan tespit edilmiştir. Bu küçük alan büyük olasılıkla işlik olarak kullanılmıştır. Batı Açması 2 No.lu Mekân’da ilk iş olarak kulelerin deprem sonucu yıkılmasıyla dağılan mermer ve traverten blokların çizimleri yapılarak tasnif alanına taşınmıştır. 3 No.lu Mekân’da yapılan çalışmalarda mekânın dörtgen planlı olduğu tespit edilmiştir. 2 No.lu mekânın kuzey duvarındaki açıklığın bu mekâna açıldığının tespit edilmesiyle, 2 ve 3 no.lu mekânların birbiriyle ilişkili olduğu anlaşılmıştır. Sonuç olarak güney ve kuzey kulenin restorasyonu amaçlı yapılan çalışmalarda kulelerle ilişkili olduğu düşünülen mekânlar ve duvarlar ortaya çıkarılmıştır.

2008 yılı Laodikeia kazı çalışmalarında Kuzey Kule’nin orijinal malzemesi ile restore edilmesi ön plana alınmış ve bu görüş sonucunda yapının restorasyonuna başlanmıştır. Kazı sonrası yapının tamamı ortaya çıkarılmış ancak Kuzey Kulenin güney ve kuzeyinde 5–6 sıra, doğu ve batısında ise sadece 3–4 sıra blok kalabilmiş olup, bunların haricinde tamamına yakınının yıkılmış olduğu gözlemlenmiştir. Kuzey Kule’de ayakta kalabilen bölümlerde doğu cephede 1.85m, güney cephede ise 3.20mlik taş sırasının ayakta kalabildiği tespit edilmiştir. Bu ölçüler yapının iç taş sıralarında da aşağı yukarı aynıdır. Kalan bloklarda da açılmalar ve kaymalar tespit edilmiştir. Yapının deprem etkisiyle, daha çok batıdan doğuya doğru yıkıldığı belirlenmiştir. Yapıdan geriye kalan orijinal mimari bloklar kulenin kuzeybatısında uygun bir alana tasnif edilmiştir.

Kuzey Kule’de öncelikle yerlerinden oynamış ve derz aralıkları zamanla boşalmış veya doğal tahribat sonucu kum dolmuş kısımlar belirlenmiş ve bu kısımlarda mekanik temizlik yapılarak sağlamlaştırma yoluna gidilmiştir. Daha sonra kule için kullanılacak bütün traverten bloklar yapının doğusuna, tek sıra ve aralıklarla tasniflenmiştir. 7.30x8.35m ebatlarındaki Kuzey Kule’de yapılan restorasyon çalışmaları sonucunda kalabilen orijinal taşlarla 9 sıra kule yükseltilebilmiştir. Yapının kuzeydoğu köşesinin yüksekliği 4.40m’ye, kuzeybatı köşesinin yüksekliği 3.30m’ye, güneydoğu köşesinin yüksekliği 5.60m’ye güneybatı köşesinin yüksekliği ise 5.50m’ye ulaşmıştır. Ayrıca kuzey kulenin batısında yer alan surun devam ettiğini göstermek amacıyla var olan sur temelinin üzerine 5 taş sırası halinde, 9m uzunluğunda 2.85m yüksekliğinde ve kuzeye doğru devam eden sur duvarının restorasyonu gerçekleştirilmiştir. Sur duvarının içine ise orijinalinde olduğu gibi, surun mukavemetini arttırmak için küçük ve büyük ebatlı dolgu malzemesi kullanılmış, bu malzemenin de çoğunu traverten blok parçaları oluşturmuştur. Kuzey Kule’de özellikle yapının temel sağlamlığını korumak için kullanılan bir başka yöntem de “kenet sistemidir”. Kuzey Kule’de gerçekleştirilen derz aralarının doldurulması çalışmalarında “orijinal” derzi yakalamak ilk amaç olarak belirlenmiş ve orijinal olarak kullanılan harçlar tespit edilmiştir. Orijinalde M.S. 5. yy. başlarında yapılan kule yüksekliği 12m civarında olmalıdır. Ancak M.S. 7. yy. başında İmparator Focas Dönemi (M.S. 602-610) depreminde kulelerin yıkılması ve arkasından kentin terk edilmesi sonunda, kule taş ocağı olarak kullanılmış ve bir çok blok alandan taşınmıştır.

GÜNEY KULE

Güney Kule’nin çevresindeki çalışmalar, Doğu Açması, Kuzeydoğu Açması, Güney Açması ve Batı Açması olarak 4 ayrı açmada gerçekleştirilmiştir.

Güney Kule’nin güney cephe duvarı olasılıkla İmparator Focas Dönemi’nde (M. S. 602-610) meydana gelen büyük depremle yıkılmıştır. Kuzey- güney yönlü olarak yıkılan bu duvar kulede görülen tahribatın en fazla olduğu cephedir. Kuleleri yıkan depremin etkilerini göstermek amacıyla, güney cephede depremin etkisiyle yıkılmış vaziyetteki traverten bloklara, ziyaretçilerin depremin yıkıcı etkisini daha rahat izleyip algılayabilmesi için herhangi bir müdahalede bulunulmamış olduğu gibi bırakılmıştır.

Güney Kule’nin kuzeybatı tarafında, kuleyle ilişkili olduğu düşünülen bir mekânla karşılaşılmış ve burası 1 No.lu mekân olarak adlandırılmıştır. 1 No.lu Mekân’da sur duvarının batısında kalan kısımda kulenin girişiyle bağlantılı 5.20x4.60m ölçülerinde kare planlı bir mekân ortaya çıkarılmıştır. Mekânın cadde ile bağlantılı olarak yapılan 1.35m genişliğinde bir geçişe sahip olduğu tespit edilmiştir.

Güney Kule restorasyon çalışmalarındaki amaç; daha önce ortaya çıkarılan Doğu Bizans Kapısı ve restorasyonu tamamlanan Kuzey Kule’nin İmparator Focas Dönemi (M. S. 602-610) depremi öncesi nasıl bir görünüm içerdiği bilgisine sahip olmaktır. Kazı sonrası yapının tamamı ortaya çıkarılmış olup, Güney Kule’de ayakta kalabilen bölümlerde doğu cephede 1.75m, güney cephede ise 2.20m’lik taş sırasının ayakta kalabildiği gözlemlenmiştir. Bu ölçüler yapının iç taş sıralarında da nispeten aynıdır. Kalan bloklarda da açılmalar ve kaymalar tespit edilmiştir. Yapının, deprem etkisiyle, daha çok batıdan doğuya doğru yıkıldığı belirlenmiştir. Yapıdan geriye kalan, yapının orijinal malzemeleri kulenin güneyinde uygun bir alana tasnif edilmiştir. Güney Kule’de restorasyon sonunda toplamda 10 sıra taş yerine konarak kule yükseltilmiştir. Kulenin en yüksek köşelerinin ölçülerine bakıldığında, kuzeydoğu köşesi 6.10m, güneydoğu köşesi 5.15m, kuzeybatı köşesi 5.35m, güneybatı köşesi ise 4.92m’ye yükseltilmiştir. Ayrıca yapının batısında yer alan sur duvarının devam ettiğini göstermek için; Güney Kule’nin batısında güneye devam eden sur 11.50m uzunluğunda restore edilmiş ve üst üste dört taş sırası halinde 2.18m yükseltilmiştir. Güneybatı kısmında yer alan batı surunda ise 4.92mlik yüksekliğinde, 4.40m uzunluğunda sur duvarı restore edilmiştir. Güney Kule’de yapılan restorasyon çalışmalarında kullanılan malzeme ve yöntem Kuzey Kule ile aynıdır. Güney Kule’de tıpkı Kuzey Kule’de olduğu gibi yapının mukavemetini korumak ve olası bir tehlikede hasarı en asgariye indirmek amacıyla kenet sistemi kullanılmıştır.