• LAODIKEIA
    KAZISI
Ana Sayfa / Stadyum Caddesi

   Laodikeia antik kentinin merkezinde bulunan doğu-batı yönlü uzanan Suriye Caddesi’ni kuzey-güney yönde kesen ana arterlerden birisi de Stadyum Caddesi’dir. Cadde kuzey uçta Batı Tiyatrosu’na, güney uçta ise Anadolu’nun en büyük stadyumuna ulaşımı sağladığı için Stadyum Caddesi olarak isimlendirilmiştir.


   Stadyum Caddesi’nin, Caracalla Nymphaeumu önünde Suriye Caddesi ile kesiştiği göz önün alındığında, bu caddenin de Dorik cepheli olarak İmparator Domitianus (M. S. 81- 96) zamanında, S. Iulius Frontinus’un Prokonsüllüğü’nde M. S. 84- 85 yıllarında tekrar düzenlendiği anlaşılmaktadır. Stadyum Caddesi’ndeki kazı alanında ele geçen bazı Dorik malzemeler ve seramik buluntular bu bilgiyi doğrular niteliktedir. Kazı verileri daha çok caddenin, M. S. 2. yy. sonu-3. yy. başında, imar faaliyetlerinin arttığı dönemdeki yeniden yapılanma ile başlayıp, M. S. 7. yy.ın ilk yarısında Laodikeia’nın terk edilişine kadar geçen süreçteki kullanım aşamaları ile ilgilidir.

   Kuzey-güney yönünde uzanan caddenin tabanı iri traverten blokların yan yana döşenmesiyle oluşturulmuştur. İlk kullanım evresinde 4.90m genişliğe sahip olan cadde olasılıkla M.S. 3. yy. da tekrar düzenlenerek genişletilmiştir. Caddedeki genişleme her iki yanda bulunan portiklerin daraltılarak, portiğe çıkışı sağlayan basamakların doğuda 1.60m ve batıda 1.10-1.80m geri çekilmesi ile sağlanmıştır. Bu yeni düzenlemeden sonra cadde genişliği yer yer 6.10- 7.50 metre arasında değişmektedir. Bu ölçüler göz önüne alındığında Stadyum Caddesi’nin genişliği hemen hemen Suriye Caddesi ile eşitlenmiştir. Cadde genişliğindeki ölçü farklılıkları kuzeyden güneye doğru genişleyen bir düzene sahip olup, bu da olasılıkla depremlere bağlı açılmalardan kaynaklanmaktadır. Bu genişlemenin yanı sıra cadde topografyaya göre yapılarak kuzeyden güneye doğru yükselerek devam eden bir görünümdedir. Caddede görülen bu rampa aynı zamanda caddenin her iki kenarında yer alan sivil (ev, dükkân) ve kamu (B Nymphaeumu, Latrina) yapılarının atık sularının Stadyum Caddesi altında yer alan kanalizasyon sistemiyle kuzeye doğru kolayca aktarılabilmiştir.

    Stadyum Caddesi’nde yapılan kazı çalışmaları, bu caddenin Suriye Caddesi’ne göre daha fazla tahrip gördüğünü ortaya koymuştur. Cadde ve iki yanında yer alan yapılar taş ocağı olarak kullanıldığından, hemen hemen hiç sağlam mermer mimari blok ele geçmemiştir. Buna en büyük etki Erken Bizans Dönemi’nde alanın tekrar kullanımı, geniş kullanılmayan yapılardaki tahribatlar ve M.S. 7. yy.dan başlayıp 1990 yılına kadar süren tahribatlar olarak özetlemek mümkündür.

   Stadyum Caddesi üzerinde zemin döşemesi tahrip olmuş bir bölümde yapılan sondaj ile caddenin ortasında, alt bölümde kanalizasyon sistemi açığa çıkartılmıştır. Kanalizasyon 0.60m genişliğinde ve 1.60m derinliğinde olup (Suriye Caddesi’nde 0.85x1.60 = 1.85m) tabanı traverten bloklarla kaplanmıştır. Bu traverten taşlar aynı zamanda caddenin taban döşemesini oluşturmaktadır.

    Stadyum Caddesi’nin doğu ve batısında yer alan portiklere 0.34m genişliğinde, 0.27-0.29m yüksekliğindeki travertenden yapılmış tek basamakla çıkılır. Cadde, her iki yanında portiklere çıkışı sağlayan basamaklar traverten blokların (stylobat) yan yana dizilmesiyle sınırlandırılmıştır.

   Caddenin her iki kenarında, portiklerin üzerindeki çatının taşınması için gerekli taşıyıcı sistem, stylobat üzerinde sütun ve ayaklardan oluşan bir düzenlemeyle sağlanmıştır. Batı portik stylobatı üzerine dikdörtgen prizma (fil ayağı) şeklinde ayaklar yerleştirilmiştir. Stylobat üzerine yerleştirilen bu ayaklar arasında üç sütun bulunur.

   Stylobat üzerinde yer alan sütunlardan birçoğu tahrip edilmiş ya da alandan taşınmış olmasına rağmen, portiklerin taşınmasında kullanılan sütun yükseklikleri kazı alanında bulunan az sayıdaki tüme yakın sütun parçalarından yola çıkılarak kaide ve başlık dahil sütunların yüksekliğinin 3.80-3.90m arasında olduğu tespit edilmiştir. Bu yükseklik Suriye Caddesi sütunlarının yüksekliğine hemen hemen eşittir.

   Stadyum Caddesi’nde yapılmış olan 1 ayak 3 sütun düzeni büyük oranda tahrip edilmesine rağmen, stylobat üzerinde yer yer sütun ve ayakların oturduğu harçlı zeminler takip edilebilmektedir. Bu düzenleme doğu portik üzerinde ki yoğun tahribat nedeniyle sadece batı portik üzerinde izlenebilir. Benzer bir düzenleme daha önceki kazı sezonlarda Suriye Caddesi’nde 1 ayak ve 2 sütun şeklinde cadde boyunca yer yer tam tespit edilmiştir. Portik genişlikleri 3.80- 4.10m arasında değişiklik gösterir.

    Portiklerde ana toprak üzerine dökülen harç ile değişik ebatlardaki çay taşları harç içine sabitlenerek bir zemin oluşturulmuş (opus caementicum) ve elde edilen bu zemin üzerine kare ve dikdörtgen şekilli mermer plakalar (opus sectile) döşenerek portik tabanı meydana getirilmiştir. Portiklerde bazı dükkan girişlerinin zemini opus sectilelerle kaplanırken bazen de zeminin traverten bloklarla oluşturulduğu tespit edilmiştir. Ayrıca bazı bölümlerde porkiğin mozaiklerle kaplandığı görülebilmektedir.

   Bazı dükkan girişleri, önünde yer alan birkaç basamakla portik zemin seviyesinden yükseltilmiştir. Girişlerin yanında açığa çıkartılan yatık şekildeki sütun ve postament gibi mermer mimari malzemeler, portik üzerinde dükkan sahipleri için oturma alanlarının oluşturulduğunun göstergesidir. Aynı düzenlemeler daha önce Suriye Caddesi’nde de tespit edilmiştir.

   Caracalla Nymphaeumu’un güneyinde, Doğu Portik üzerinde bulunan dükkan gerisinde tonozlu depo tespit edilmiştir. Bu özellikle yaz aylarında sıcak olan Laodikeia’da bozulacak gıdaların saklanması için yapılmış olmalıdır.

   2009 yılı kazı sezonunda yaklaşık 120mlik bölümü açığa çıkartılan Stadyum Caddesi’nin toprak üstündeki bölümü toplamda 140 metreye ulaşmıştır. Stadyum Caddesi kentin ana arterleri ile beraber planlanmıştır. Cadde, Batı Tiyatrosu, Stadyum, Güney Hamamı-Gymnasium Kompleksi, diğer taraftan batı uzantılı Portiko ve Efes Caddesi ile bağlantılıdır. Stadyum Caddesi’nin Batı Tiyatrosu’na uzanan kısmı M.S. 5-6. yy.da kapatılarak Suriye Caddesi ile birleştiği nokta ile sınırlandırılmıştır. Cadde üzerinde kamu ve sivil mimariye ait birden çok kullanım alanı mevcuttur ki bunların başında, Merkezi Hamam, Caracalla Nymphaeumu, Nymphaeum B, Latrina ve Su Depoları gelir. Cadde kenarında doğu ve batıda yer alan portiklerin gerisinde ise çok sayıda dükkân girişi yer alır.