Ana Sayfa / Koruma ve Onarım Çalışmaları
LAODIKEIA KAZISI KORUMA ONARIM ÇALIŞMALARI
Batı Tiyatrosu Restorasyonu Çalışmaları
Laodikeia Batı Tiyatrosunda yapılan kazı çalışmalarından sonra başlanan restorasyon çalışmalarında ilk etapta tiyatro yapısının detaylı hava fotoğrafları çekilmiş ve lazer scanner taramaları tamamlanmıştır. Belgeleme çalışmalarının ardından traverten olan üst caveaya ait bütün kerkideslerin alttan 6-7 basamak sırasının ve diazoma bölümünün kentte gerçekleşen depremler ve diğer tahribatların etkisi ile orkestra içerisine doğru kısmen kaydığı ve bu kaymaya bağlı olarak cavea bölümüyle diazomada çökmeler oluştuğu gözlemlenmiştir. Mermer olan alt cavea bölümünde ise tiyatronun 1800’lü yılların sonu ve 1900’lü yılların başında mermer ocağı olarak kullanılmasından dolayı tahribatın daha yoğun olduğu gözlemlenmiştir. Yapılan çalışmalarda ilk etapta söz konusu kayma ve çökmelere bağlı olarak yerinden çıkmış ve orkestra bölümü içerisine yığılmış durumdaki oturma basamakları ve yine orkestra bölümüne yıkılmış durumdaki sahne binasına ait mermer mimari bloklar numaralandırıldıktan ve fotoğraflarla belgelendirildikten sonra belirlenen tasnif alanlarına taşınmıştır.
2021 Yılı çalışmalarında tiyatronun alt cavea bölümünde kerkideslerde tiyatronun mermer ocağı olarak kullanılmasından dolayı tahrip edilmiş, kırık ve eksik durumda olan mermer oturma basamaklarının ve kerkidesleri sınırlandıran merdivenlerin bulunduğu alanlar temizliğinin yapılmasının ardından alan fotoğraflarla belgelenmiştir. Belgeleme çalışmalarından sonra söz konusu kerkideslerde eksik oturma basamaklarının olduğu bölümlerde tiyatro tasnif alanından toplanan amorf durumdaki traverten taşlarla, almaşık örgü yöntemiyle demo çalışması yapılmıştır. Demo çalışması ardından sabitleme işlemine geçilmiş olup, sabitleme işleminde orta boyutlu traverten taşlar ve derz harcı kullanılmıştır. Sabitleme çalışmalarından sonra doğal bir görünüm elde edebilmek için yine alanın kazı toprağı elenerek çamur harcı yapılmış ve kireç harcı priz aldıktan sonra çamur harcı üzerine sürülerek estetik bir görünüm sağlanmıştır. Ayrıca alt cavea 1. ve 9. kerkidesi batı yönünde sınırlandıran analemma duvarının demo ve sabitleme işlemleri tamamlanmıştır. Tiyatronun alt cavea bölümünün orta kısmına gelecek şekilde 5. kerkidese konumlanan bisellium (şeref locası) kısmında yapılan çalışmalarda ise eksik bölümler tiyatronun dokusuna ve rengine uygun olarak seçilen traverten bloklarla pantograf tekniği kullanılarak tamamlanmış ve bu alanda çalışmalar sonlandırılmıştır. Alt cavea ile eş zamanlı çalışılan bir diğer alan da diazoma tabanıdır. Söz konusu diazoma tabanında yapılan çalışmalarda yer yer çökmeler olduğu tespit edilen taban üzerinde yer alan döşeme taşları düzenlenmiştir. Eksik olan döşeme taşlarının yerine tasnif alanında tespit edilen özgün mermer bloklar kullanılarak tamamlanmıştır. Alanda yer alan kırıklı yapıdaki 29 mermer döşeme taşı ise epoksi yardımı ile yapıştırılmıştır. Ayrıca alt caveanın diazoma ile birleştiği alanda yer alan cavea basamakları üzerinde bulunan ve diazoma korkuluklarının oturduğu yaklaşık 20 cm genişliğindeki kanal ise yine alandan ele geçmiş olan özgün traverten taşlarla orijinale uygun şekilde tamamlanmış ve kırıklı durumda olan diazoma korkulukları epoksi yardımı ile yapıştırılarak yerlerine konulmuştur.
Cavea bölümü dışında restorasyon çalışması yapılan bir diğer alan ise orkestra bölümüdür. Orkestra içerisinde yapılan çalışmalarda cavea önünde yarım daire şeklinde uzanan ve 2018 yılında tespit edilen atık su kanalı temizlenerek açığa çıkarılmıştır. Söz konusu kanalın orkestranın güneybatısından başlayarak kuzeybatısına doğru eğimli bir şekilde yapıldığı anlaşılmıştır. Kanal yapısının iç duvarlarının bosajlı olduğu tespit edilmiştir. 44 m uzunluğunda olan atık su kanalının kapaklarının çoğunlukla kırık durumda olduğu tespit edilmiş olup söz konusu kapaklardan yedisi epoksi yardımı ile yapıştırılarak tüm kapaklar yerlerine konulmuş ve kapakları eksik durumda olan 3. ve 7. kerkideslerin önündeki atık su kanalının olduğu bölümler mazgal ile kapatılmıştır. Ayrıca yine orkestra içerisinde tespit edilen ve 47 parça halinde kırılmış olan prohedria koltuğu ise demo çalışması tamamlandıktan sonra epoksi yardımı ile yapıştırılarak orijinal yerine konulmuştur. Batı Tiyatro alt cavea çalışmalarına 21 Temmuz 2021 tarihinde son verilmiştir.
Ayrıca Batı Tiyatrosu’nun güneybatısında paradosa iniş-çıkışı sağlayan sokakda koruma ve onarım çalışmaları yapılmıştır. Sokaktaki özgün duvarlar, merdivenli bölüm ve kapı açıklıklarındaki (antik dönemde örülerek kapatılmıştır.) derzler, bağlayıcı özelliğini kaybettiğinden fiziksel bozulma oluşmuştur. Bu derzler analizler sonucu elde edilen kireç bağlayıcılı harç ile yenilenerek sağlamlaştırıldı. Bahsedilen duvarların yıkılarak günümüze ulaşan kısımları ise özgün duvardan tuğla bir ayraçla ayrıştırılarak restorasyon kuralları çerçevesinde yerlerine sabitlendi. Cadde zeminindeki blokların eski dokusunun korunması, deprem vb. izlerin gösterilmesi amacıyla çok fazla müdahale edilmeyip sadece kırık parçaların epoksi ile yapıştırma işlemi yapılmıştır. Ayrıca cadde üzerinde geç döneme ait su künklerinin çevresine traverten ve elenmiş kazı toprağı ile koruma haznesi yapılarak geçici koruma önlemleri alınmıştır.
![]() | ![]() | ![]() | ![]() |
![]() | ![]() | ![]() | ![]() |
Kuzey Kutsal Agora Mozaikli Alan Koruma Onarım Çalışmaları
2018-2019 yılı kazı çalışmaları tamamlanan Kuzey Kutsal Agora Mozaikli Alan’da yapılan geçici koruma-onarım çalışmaları kapsamında, mozaikli alanın bütünlüğünü korumak, tesseraların dağılmalarını önlemek ve mozaik sınırlarını koruma amacı ile analizler sonucunda hazırlanan özgün harca en yakın karakteristik özelliğe sahip onarım harcı ile geçici koruma bordürü uygulaması yapılmıştır. Yapılan geçici koruma-onarım çalışmaları sonrasında oluşabilecek tahribatları önlemek amacı ile söz konusu alanın üzeri önce yıkanmış kum ile kapatılmış oluşan kum tabakasının üzeri jeotekstil malzeme ile örtülmesinin ardından elenmiş kazı toprağı ile kapatılarak koruma altına alınmıştır. 2021 yılında söz konusu Mozaikli Alan’daki mozaiklerin Türk Tarih Kurumu projesi kapsamında yapılacak olan camlı yürüme yolu ile ziyarete açılması planlanmıştır. Bu amaçla alınan camlar projesi hazırlanan çelik konstrüksiyon üzerine yerleştirmeleri gerçekleştirilmiştir.
Çalışmalar ilk olarak mozaikli alanın kuzey kısmından, deprem çöküğünün oluştuğu yere kadar belirlenen bölümde gerçekleşmiştir. Çalışmaların ikinci kısımda ise Mozaikli alanın deprem çöküğünün olduğu yerden güney batıya doğru olan bölümlerinin onarım ve sağlamlaştırması yapılmış olup son etapta ise alanın orta bölümünden güney doğusuna doğru koruma ve onarım çalışmaları tamamlanmıştır. Yapılan uygulamalar mozaik sınırlarını önceki yıllarda koruma amaçlı yapılmış geçici bordürlerin zaman içerisinde bozulan bazı kısımlarda oluşan tahribatlı bölgeler küçük el aletleri ile temizlenmiştir. Ardından bu kısımlar özgün harçtan alınan numuneler ile yapılmış analizler sonucunda oluşturulan harç ile geçici bordürlerle onarılıp sağlamlaştırılmıştır. Bununla birlikte yataklarından oynayan tesseraların derz boşlukları, elenmiş kazı toprağından yapılan çamur harcı ile doldurulmuştur.
![]() | ![]() |
A Evi Koruma ve Onarım Çalışmaları
Kent Planı içerisinde A Evi olarak adlandırılan yapıda ağırlıklı olarak önceki yıllarda restorasyonu tamamlanan duvar fresklerine yönelik koruma uygulamaları gerçekleştirilmiştir. Bu kapsamda, söz konusu freskler üzerindeki koruma amacıyla kapatılan nefes alan termal örtüler kaldırılmıştır. Sonrasın ise; yapıya ait olan tasnif alanında getirilen amorf yapıdaki tuğlalar kullanılarak koruma örgüsü yapılmıştır. Yapılan koruma örgüsünde; freskli duvar önünden ortalama 15 cm mesafe bırakılarak, amorf yapıdaki tuğlaların elenmiş kazı toprağından hazırlanan çamur harcı ile fresk yüksekliğinde örülmüştür. Fresk ile örgü arasına kalan kısım ise; termal örtü serilerek arası elenmiş kazı toprağı ile doldurulmuştur. Bu uygulama ile fresk ve örgü arasında koruyucu bir katman oluşturulmuştur. Bu alandaki çalışmalar devam etmektedir.
![]() | ![]() | ![]() |
Traian Nymphaeumu Restorasyon Çalışmaları
Traian Nymphaeumu’nda yürütülen restorasyon çalışmaları Aydın Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarafından onaylanan projesine uygun olarak; ilk etapta 2015 yılı kazı sezonunda açığa çıkarılan ve fotoğraflarla belgelendirilerek tasnif alanına taşınan kırık ve eksik durumdaki mimari blokların tasnif çalışması, demo ve yapıştırma işlemlerine 18.09.2021 tarihinden itibaren başlanmıştır.
Traian Nymphaeumu restorasyon çalışmalarında kırık blokların yapıştırılması ve eksik kısımların pantografla tamamlanması ya da eksik mimari blokların tamamının uluslararası restorasyon kriterleri göz önünde bulundurularak bölgede yoğun olarak bulunan traverten bloklarla tamamlanması kazı ve restorasyon heyeti tarafından kararlaştırılmış ve bu plan doğrultusunda pantograf tekniğiyle tamamlama işlemine başlanmıştır.
Bu bağlamda alanın doğusunda yer alan 2015 yılına ait tasnif alanları dağıtılarak içerisinde bulunan nymphaeum yapısıyla alakalı mimari bloklar (başlık, arşitrav, stylobat, korniş, geison-sima, kaset, kaide, alınlık ve sütun parçaları…) alandaki deneme, eksik kısımlarının ise doğal taşla pantograf tekniğinde tamamlama çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Tasnif çalışmaları sonucu tespit edilen başlık, stylobat, korniş, arşitrav, kaide, tavan kaseti, alınlık ve sütun parçaları alanda bulunan bloklara demolama çalışması yapıldıktan sonra uygun olan parçaların temizlik çalışmaları sonrası hazırlanan epoksi reçine ile yapıştırma işlemleri gerçekleştirilmiştir. Yapıştırma işleminde blokların büyüklüğü ve mukavemeti göz önünde bulundurularak çelik donatı ve kenetler ile epoksi kullanılmıştır. Traian Nymphaeumu Restorasyon çalışmalarında blokların üzerinde bulunan antik dönem inşaa izleri tespit edilerek belgelenmiş tamirat, donatı ve kenet yuvaları, kaydırma ve kaldırma delikleri dikkate alınarak bloklar orijinal yerlerine uygun bir şekilde demolama çalışması gerçekleştirilmiştir.
Traian Nymphaeumu Doğu ve Batı Podyum olarak ele aldığımız bölümlerde podyum üzerinde yer alan mimari malzemelerin birbirine paralel şekilde düzenlendiği gözlemlenmiştir. Bu doğrultuda Doğu ve Batı podyumda yer alan toikhobat bloklarının yükseklikleri 45 cm olarak ölçülmüştür. Toikhobat blokları üzerinde merkezde yer alan orthostat bloklarının yüksekliği 90 cm genişlikleri 2.20m olarak ölçülmüştür. Doğu podyumda merkez Orthostat bloğu (üzerinde 30 satır Laodikeia Su Yasası’nın yazılı olduğu blok) yapılan kazı çalışmaları sonucunda in situ olarak belgelendirilmiştir. Batı podyumda merkez orthostat bloğunun yerinde olmadığı gözlemlenmiştir. Bu bölüme uygun ölçülerde yeni Traverten malzemeden orthostat bloğunun kesilip yerleştirilmesi planlanmıştır.
Traian Nymphaeumu Doğu Podyum’ da yapılan çalışmalar;
İlk olarak Doğu podyum merkezinde, iç ve dış bölümde İn-situ durumda bulunan orthostat blokları fotoğraflanıp belgelendirildikten sonra arkeolojik alanda kullanıma uygun ipek halatlar ile bağlanıp vinç yardımıyla yerlerinden kaldırılmış ve sonrasında temizlik çalışması yapılmak üzere ahşap takozlar üzerine alınmıştır. Temizlik çalışması gerçekleştirilen orthostat ve toikhobat bloklarının üzerlerinde yer alan antik dönem donatı yuvalarının ölçülerine uygun şekilde kesilen çelik donatılar orthostat bloklarına yerleştirilmiştir. Orthostat blokları toikhobat üzerindeki yerlerine antik dönem inşaa izlerine göre yerleştirilmiş ve demo çalışması gerçekleştirilmiştir. Orthostat bloklarının üzerinde eksik olan bölüme yükseklikleri 35cm olarak ölçülen taç blokları ve üzerinde meander motifinin işlenmiş olduğu 30 cm yüksekliğindeki stylobat blokları yeni traverten malzeme ile tamamlanmıştır. Tamamlanan bloklar yerlerine yerleştirilip demo çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Doğu Podyum merkezinde yer alan stylobat bloklarının hemen üzerine Attik Ion sütun kaideleri ve granit sütunlar demo halinde Nymphaeum üzerindeki yerlerine yerleştirilmiştir. Doğu Podyum merkezinde doğu tarafta yer alan granit sütunun yüksekliği 3.55m genişliği ise alt bölümde 42 cm üst bölümde 39 cm olarak ölçülmüştür. Bu granit sütunda orta bölümde 3 cm entasis şişkinliği olduğu gözlemlenmiştir. Doğu podyum merkezinde batı tarafta yer alan granit sütunun kırık olduğu gözlemlenmiş tasnif çalışmaları sonucu kırık parçaları tespit edilemeyen eksik bölüme yeni granit malzeme ile tamamlama yani pantograf çalışması yapılması planlanmıştır.
Traian Nymphaeumu Batı Podyum’ da yapılan çalışmalar;
Traian Nymphaeumu batı podyumda merkezdeki orthostat bloğunun yerinde olmadığı gözlemlenmiştir. Bu bölüme uygun ölçülerde yeni Traverten malzemeden orthostat bloğunun kesilip yerleştirilmesi planlanmıştır. Batı Podyum dış orthostat bloğunun in situ olduğu fotoğraflanıp belgelendirildikten sonra arkeolojik alanda kullanıma uygun ipek halat ile bağlanıp vinç yardımıyla kaldırılıp temizlik çalışması ve eksik olan bölümünün yeni traverten malzeme ile tamamlama çalışması yapılmak üzere ahşap takozların üzerine alınmıştır.
Traian Nymphaeumu Restorasyon çalışmalarına Doğu ve Batı podyumda eş zamanlı olarak devam edilmektedir.
![]() | ![]() | ![]() |
![]() | ![]() | ![]() |
Laboratuvar ve Çizim Çalışmaları
Laodikeia Antik Kenti 2021 yılı kazı çalışmaları sırasında ele geçen organik ve inorganik malzemeden yapılmış taşınabilir nitelikteki buluntuların teşhis, belgeleme ve konservasyon çalışmaları Laodikeia Antik Kenti Koruma-Onarım laboratuvarınca yürütülmüştür. Konservasyon uygulamaları öncesinde buluntuların her birinin mevcut durumu fotoğraflarla belgelenmiş ve ayrıntılı konservasyon raporu yazılmıştır. Teşhis ve belgeleme işlemlerinin tamamlanmasının ardından buluntunun yapıldığı malzemenin cinsi ve durumuna göre belirlenen bir metod ile konservasyonu yapılmıştır. Ayrıca arkeolojik alanda yürütülen koruma çalışmalarına ilişkin petrografi, ince kesit, mekanik dayanım, asit kaybı, kalsinasyon (kızdırma kaybı), porozite (açık gözeneklilik) granülametri, elek ölçümü ve spot testler gibi analiz ve arge araştırmaları da Laodikeia Kazıları bünyesindeki Malzeme Analiz Laboratuvarı’nda yapılmıştır. Diğer taraftan tüm kazısı yapılan tüm alanların çizimleri yapılmış olup restorasyon projelendirmesine esas olarak Septimius Severus Nymphaeumu’nun ise AutoCat ve 3D modelleme çalışmaları halen devam etmektedir.