• LAODIKEIA
    KAZISI
Ana Sayfa / Laodikeia Kilisesi Koruma Çatısı Projesi

 

     Ayaklar İçin Açılan Çukurlar: Aydın Kültür Varlıklarını Koruma Kurulu'nun 19.04.2013 tarihli, 1582 sayılı kararı ile onaylı "Laodikeia Kilisesi Üst Örtü Projesi" doğrultusunda, üst örtü sisteminde yatay malzemeleri taşıyacak olan dikey çelik ayakların oturacağı çukurların açılması ve bu çukurlarda çelik ayakların sabitleneceği beton koloncuk oluşturulması statik olarak uygun görülmüştür. Proje dahilinde belirlenen noktalarda üst örtüyü taşıyacak olan beton koloncukların yerleştirilmesi için kilisenin dört cephesinde, naos duvarının dış sırasında toplamda 19 adet çelik ayak belirlenmiş, bu doğrultuda 18 adet çukurun kazısı yapılmıştır. Kazı çalışmalarında çukurlar, Laodikeia Kilisesi'nin batısında yer alan Kuzey Tiyatrosuna ulaşan sokağın (Tapınak Doğu Sokak) üzerindeki çukurlar 1-4 arasında, kuzeyinde yer alan Laodikeia Kilisesi Kuzey Sokak üzerindeki çukurlar 4-10 arasında, doğusunda yer alan Laodikeia Kilisesi Doğu Sokak üzerindeki çukurlar 10-13 arasında, güneyinde yer alan Laodikeia Kilisesi Güney Mekanlar üzerindeki çukurlar ise 13-19 arasında numaralandırılmıştır. Çukurlarda yapılan kazı çalışmalarında esas amaç, proje dahilindeki çelik ayakların oturacağı beton koloncukların yerleştirilmesi olmak üzere, bu doğrultuda Laodikeia Kilisesi'nin oturtulduğu zemin ve temel blokajı hakkında veri elde etmek, kiliseye ulaşan su hatları ve kiliseden çıkan atık kanallar hakkında bilgi edinmek, ara sokaklardaki ana kanalizasyon sistemi hakkında bilgilere ulaşmak, bu hatlarda oluşan dolgu toprağı temizleyerek kilise içerisinde oluşan nemi engellemek, stratigrafik olarak yapılan çalışmalarda tabakalanmayı belirlemek şeklindedir. Bu amaçlar doğrultusunda çukurlarda başlanan kazı çalışmalarında, esas alınan yöntem, Kilise'nin naos ve temel duvarlarına zarar vermemek ve ele geçirilen arkeolojik materyali öncelikli olarak yerinde korumaktır. Kazısı yapılan çukurların genişlik ve uzunlukları, bu esas doğrultusunda statik esas olmak üzere 1.50 x 1.50 m., 1.75 x 1.75 m. ve 2.00 x 2.00 m. arasında değişmektedir. Statik gereği çukur genişlikleri ile derinlikleri ters orantılı olarak hesaplanmıştır. Bu derinlikler genel olarak 1.44 m. ve 3.01 m. arasında değişmekte olup çukur içerisinde tespit edilen arkeolojik materyale göre belirlenmiştir. Çukurlarda yüzeye oldukça yakın kotlarda tespit edilen künklerin korunması amacıyla derinlik arttırılmış ve beton koloncukların oluşturulması için, yüzeyde yer alan künk hatları belgelendirilip, numaralandırılarak, bilimsel metotlarla daha sonra geri yerleştirilmek üzere kaldırılmıştır. Künklerde yapılan uygulamada öncelikli olarak hassas noktalarda konservasyon çalışmaları ile belgeleme ve numaralandırma yapılmış, sonrasında erkek ve dişi bölümlerin birleştiği noktalardaki bağlayıcı kireç temizlenerek gerekli bölümlere esneme payı kullanılarak ileri geri oynatılıp döndürülmüş ve tasnif alanına kaldırılmıştır. Bazı bölümlerde ise künkler, travers ve çelik tel yardımı ile askıya alınarak yerinde bırakılmış, küngün altında kalan bölüm içe saptırma yapılarak kazısı tamamlanmıştır. Çukurda belgelendirilerek kaldırılan künk, kanal hatları, zemin döşemeleri, kanalizasyon kapakları gibi tüm arkeolojik materyaller gerekli bilimsel çalışmaların tamamlanmasının ardından mevcut yerlerine tekrardan uzman restoratörler tarafından bilimsel yöntemlerle yerleştirilmiş ve bu çukurlar içerisinden çıkartılan toprakla doldurulmuş ve günlük sulama işlemi yapılarak toprağın sıkışarak oturması sağlanmıştır. Laodikeia Kilisesi, üst koruma çatısı projesinin taşıyıcı kolonlarının oturtulacağı çukurların bilimsel metotlarla kazılması ve sonra ortaya çıkartılan arkeolojik materyalin tekrar yerlerine yerleştirilmesi yöntemi ile tüm arkeolojik su hatları ve diğer materyaller aynen korunması ile örnek oluşturabilecek bir çalışma gerçekleştirilmiştir.

    Laodikeia Kilisesi Üst Örtü Çalışması: Laodikeia Kilisesi’ne bir koruma çatısının yapılmasının amacı; kilisenin mimari olarak duvarlarının algılanmasını sağlayacak, kalabilen duvarlar ile iç bölümlerde yer alan opus sectile, mozaik, fresk, mermer kaplamalar, ambon, bema, synthronon basamaklarını ısı değişimlerinden, yağmurdan ve güneşten koruyacak, aynı zamanda ziyaretçi dolaşımını da sağlayacak ve sürekliliği olan bir üst örtü sisteminin oluşturulmasıdır. Laodikea Kilisesi Koruma Çatısı'nda, kilise mimarisi ile bağlantılı üç nef esas olmak üzere antik yapıyı ön plana çıkartan ve antik kent dokusu içinde göze batmayan sade bir üst örtü tercih edilmiştir. Ayrıca, yakınında bulunan Tapınak A yapısı ve kilisenin mevcut yüksekliği göz önüne alınarak koruma çatısında en yüksek olan orta nef üzerinin yüksekliği 11.40 m. olarak belirlenmiştir. Projede binyılların yorgunluğunu taşıyan yapının duvarlarına yük bindirmeyen, dört tarafını dolaşan taşıyıcı sistemli ve iç kısımda üç nefe bölen 10 ayağın üzerinden destek alan sistem tasarlanmıştır. Bu amaçlar doğrultusunda, Aydın Kültür Varlıklarını Koruma Kurulu'nun 19.04.2013 tarihli, 1582 sayılı kararı ile onaylı "Laodikeia Kilisesi Üst Örtü Projesi"nde, yatay malzemeleri taşıyacak olan dikey çelik ayakların oturacağı 18 adet çukurun kazı işlemi tamamlanmış ve bu çukurlarda çelik ayakların sabitleneceği beton koloncuklar oluşturulmuştur. Bir sonraki aşamada, 2.000 m2’lik bir alanı kaplayan kilisede geniş bir alanın geçilmesi ve üç nef konseptine uyulması amacıyla doğu-batı doğrultulu yay çizen eğrisel hatlı çelik çatı oluşturulması için nefleri ayıran kolosal traverten-mermer ayaklara dikey taşıyıcı ayaklar yerleştirilmiştir. Bu çalışmada, özgün yapının restitüsyonu göz önüne alınarak, orta nefin daha geniş ve yüksek olması amaçlanmış, kilise naosundaki 8 adet kolosal traverten, 2 adet mermer ayağın taç bölümü üzerine çelik ayaklar yerleştirilmiştir. Bu çalışmada öncelikle ayakların taç bölümlerine ankraj tijlerinin yerleştirilmesi için bazı bölümlerde yeni traverten bloklar yerleştirilerek, bazı bölümlerde ise taş ile derz aralarına denk getirilerek kimyasal dübel delikleri açılmıştır. Dübel deliklerine yerleştirilen tij üzerine, ayaklara dengeli ağırlık yükleme amacıyla genişleme plakaları oturtulmuş ve basınç-gerilme anında basınç gerginliğini azaltmak amacıyla üzerine mesnet izolatörü yerleştirilmiştir. Mesnet izolatörüne eklenen mesnet plakası üzerine ise çelik ayaklar montajlanmıştır. Kaynak ve montaj işlemlerinin tümü, Laodikeia Kilisesi dışında gerçekleştirildikten sonra çelik ayakların traverten bloklara montajlama işlemi yapılmıştır. Son aşamada denge sağlanması amacıyla genişleme plakaları ve traverten bloklar arasına graut harcı dökülmüştür. Çelik ayakların sabitlenmesinde yatay-dikey salınım açısından mümkün olduğunca az tij ile sabitleme işlemi gerçekleştirilmiştir.

Laodikeia Kilisesi etrafında ve kilise içerisindeki ayaklarda, kuzey-güney yönünde oluşturulan üç nefli hat, doğu-batı yönünde oluşturulan yedi sıra çelik ayak üzerine tijler ile bağlanan yay şeklindeki eğrisel hatlı çelik yatay taşıyıcıların (makasların) yerleştirilmesi ile tamamlanmıştır. Yapıda uygulanan çelik konstrüksiyon sayesinde, büyük açıklıkların geçilmesinde daha ince ve az sayıda taşıyıcı eleman kullanılmıştır. Çelik konstrüksiyon, demonte olarak yapılmış olup istenildiği zaman kaldırılabilen ve yapıya hiçbir zarar vermeyecek bir sistemdir. Çatıda kaplama malzemesi olarak; ısı, ışık, sıcak-soğuk geçirgenliği, hafiflik dikkate alınarak polikarnon/at tercih edilmiştir. Hafif, yarı saydam, montajı basit, kolay değiştirilebilen, esnek ve estetik olması bakımından kullanılacak olan polikarbon/at kilitli sistem (5 duvar gözenekli 20 mm. UV. filtreli reflekte gri paneller) birbirine geçmeli, fazla güneş ışığına maruz kaldığında rengi koyulaşarak daha az ısı ve ışık geçiren, kolay değişebilen, antik kent dokusu içinde de fazla göze batmayan bir malzemedir. Üst örtü çalışmalarına halen devam edilmektedir.