• LAODIKEIA
    KAZISI
Ana Sayfa / Kuzey (Kutsal) Agora Doğu Portik Restorasyonu

    Laodikeia’da, yer radarı taramaları ve arkasından başlatılan kazı çalışmalarıyla Merkezi Agora’nın karşısında, Suriye Caddesi’nin kuzey kenarında yer alan Korinth düzeninde yapılan Kuzey (Kutsal) Agora’nın varlığının ortaya çıkartılmasıdır. Suriye Caddesi’nin kuzeyinde Batı ve Kuzey Tiyatrolarının arasında yer alan etrafı portiklerle (kuzey, güney, doğu, batı) çevrili olduğu anlaşılan Kuzey (Kutsal) Agora, yaklaşık 265 x 128 m olan dikdörtgen planlıdır. Bu haliyle agora derinliğine 5, enine 3 insula üzerine yapılmış olup, 33.920 m²’lik bir alanı kaplamaktadır. Kuzey (Kutsal) Agora’nın batısında güney-kuzey doğrultulu olmak üzere Batı, doğusunda da Doğu Sokakları yer alır. Suriye Caddesi’nin kuzey kenarından I. ve II. Propylonlardan (anıtsal girişler) girilen Kutsal Kuzey Agora’nın topografya ve yer radarı taramalarına göre bir girişi de Caracalla Nymphaeumu’nun karşısından olmalıdır.

    Kuzey (Kutsal) Agora Doğu Portik olarak adlandırılan alanda yürütülen restorasyon çalışmaları; Aydın Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’nun 11.05.2012 tarihli ve 693 sayılı kararı ile onaylanan projeye uygun olarak yapılmaktadır. Alanda yapılan çalışmalar; bloklardaki özgünlüğe dokunmadan tamamen antik dönemdeki uygulamaları içerir ve anastylosis esas alınarak yapılmaktadır.

    Kuzey (Kutsal) Agora Doğu Portiğe ait krepidoma 2012 yılında yapılan çalışmalarla birlikte toplam 94.70 m. uzunluğa ulaşmıştır. Üç basamaktan oluşan krepidomaya ait blok sıralarının da eksik olduğu güney uçta, basamaklardan geriye sadece alttaki blokajı oluşturan traverten blokların bir kısmı kalmıştır ve tamamlama yapılan kısmın toplam uzunluğu 15.70 m.dir. Doğu Portikte kuzey-güney aksında uzanan ve tamamen tahrip olmuş olan kuzey bölümü krepidomadaki son özgün stylobat bloğundan sonra, 2011 yılında kazı alanının kuzey sınırını belirleyen kuzey kesitine kadar, stylobatı oluşturan üçüncü basamak blokları ve yer yer stylobat altındaki traverten bloklardan oluşan blokaj ile ikinci basamak bloklarının eksik olduğu 24.70 m. uzunluğundaki kısımda traverten bloklarla tamamlama yapılmıştır. Üst üste gelen bloklar paslanmaz krom çelikten dübellerle ve eritilen kurşun ile yan yana gelen bloklar ise üst yüzlerde paslanmaz krom çelik kenetlerle birbirlerine tutturulmuşlardır.

    Portik krepidomasının en üst basamağını oluşturan stylobat üzerindeki yerlerinde, çoğu in-situ olarak bulunan sütun kaidesi (17 adet)ile sütun kaideleri üzerinden doğu yönünde düşmüş şekilde bulunan ve bulundukları yerlerde, altlarındaki dolgu toprak üzerinde bırakılmış olan taşıyıcı mimari bloklar (sütun tamburları ve başlıkları ile arşitrav, friz ve geison-sima blokları) sırayla düştükleri yerlerden aldırılmış sağlamlaştırma çalışmalarına başlanmıştır. Düşme pozisyonlarına göre özgün yerleri tespit edilen mimari bloklarda öncelikle kazı çalışmalarında bulunan kırık parçalarının yapıştırmaları yapılmıştır. Parçalarda, epoksi ve aerosol maddeleri kullanılarak hazırlanan yapıştırıcı kullanılmış, oynamayı önlemek amacıyla; kırık yüzlerde merkez noktalara kırığa göre yatay veya dikey yerleştirilen paslanmaz krom çelikten dübeller kullanılmıştır. Blokların alt ve üst yüzlerindeki çatlaklar paslanmaz krom çelik kenetlerle sağlamlaştırılmıştır. Kenetler yuvalara yerleştirildikten sonra üzerlerine antik dönemde özgün yapılışında olduğu gibi eritilmiş kurşun dökülerek sabitlenmiştir (Doğu Portikte yürütülen restorasyon çalışmalarında bugüne kadar 500 kg. kurşun kullanılmıştır).

    Krepidomada, stylobat üzerindeki özgün yerlerinde bulunan in-situ durumundaki sütun kaideleri yerlerinden kaldırılarak altlarındaki dolgu toprak temizlenmiş ve kaidelerde sağlamlaştırmalar yapılmıştır. Ayağa kaldırılan sütunların kaidelerinin altına; hidrolik kireç, kum ve mermer tozu kullanılarak hazırlanan sulu harç ya da kuru mermer tozu dökülmüş ve ağırlık merkezini dengeleyecek şekilde çeşitli noktalara yerleştirilen kurşun parçalarla bu harç desteklenmiştir. Bu uygulama aynı zamanda yerlerinden kaldırılan orijinal sütun kaidelerinde de antik dönemde yapıldığı şekliyle görülmektedir.

    Sütun tamburları ve başlıklarının alt yüzlerinde, merkez noktalarda yer alan özgün dübel delikleri içine paslanmaz krom çelikten dört köşeli veya muhtelif uzunluklardaki dübeller yerleştirilmiştir. Üst üste gelen iki mimari bloğu tutacak olan dübellerin bir uçları yerleştirildikleri blokların altına gelecek olan mimari elemanlara girmesi için dışarıda bırakılmıştır. Bunlar epoksi yapıştırıcı ya da duruma göre eritilmiş kurşun dökülerek sabitlenmişlerdir. Alt sütun tamburları, sütun kaideleri üzerine konulurken; tamburların zaman içinde kaideler üzerinde oluşturdukları doğal izler kılavuz alınmış olup yönleri antik dönemde yapıldıkları şekliyle aynen tatbik edilmiştir.

    2012 yılı çalışmalarında genel olarak; başlığıyla birlikte 10 adet, başlığa kadar 3 adet ve sütun üst tamburu eksik olan 1 adet olmak üzere toplam 14 adet sütun ayağa kaldırılmıştır. Sütunlar genel olarak üçer adet tamburdan oluşmaktadır. Başlığıyla birlikte yan yana ayağa kaldırılan 10 adet sütundan 5 adedi deneme çalışmalarının tamamlanmasının ardından sabitlenmiştir. Doğu Portiğin güney ucunda sabitlenen bu sütunlar üzerinde yan yana dört arşitrav bloğu ile bunların üzerine friz ve geison bloklarının denemesi yapılmıştır. Başarılı olunan denemenin ardından; yatay taşıyıcı elemanları oluşturan toplam 4 arşitrav, 9 friz ve 7 geison bloğu sırasıyla yerlerine konarak sabitlenmiştir.

    Ayrıca portik önündeki kanalizasyon sisteminin neredeyse tamamı tahrip olmuş durumdaki traverten kapak taşları yerlerinden kaldırılarak; kırık parçalar birbirlerine yapıştırılmaktadır.

    Kazı çalışmalarında 57.70 m. uzunluğundaki kısmı açığa çıkarılan ortalama 1.30 m. kalınlığındaki portik arka duvarı; büyük boyutlu traverten bloklardan atkılı çift sıra duvar örgüsüne sahiptir. Kazı çalışmalarında; duvardan düşmüş şekilde bulunan traverten blokları yerlerinden kaldırılarak; anastylosis esas olmak üzere ayağa kaldırılma çalışmalarının bir bölümü tamamlanmıştır.