Laodikeia Antik Kentinde yürütülen 2020 yılı koruma programı çerçevesinde Kiliseli Peristylli Ev, Merkezi Kilise, Kuzey (Kutsal) Agora Batı Portik Kuzey Sonu Mozaikli Alan (Kilise?), Kuzey (Kutsal) Agora Batı Portik Duvar ve Laodikeia Kilisesi’nde restorasyon ve konservasyon çalışmalarına devam edilmiştir.


Kiliseli Peristylli Ev
    Kiliseli Peristylli Ev olarak adlandırılan kompleks, Kuzey Tiyatrosu’nun güneyinde, tiyatroya bağlanan Doğu Sokağı’nın kuzeybatı ucunda yer alır. 2010 ve 2011 yılında yapılan kazı çalışmaları ile bir kısmı açığa çıkarılan kompleksin, 2018 yılında kazısı tamamlanmış olup, çalışmalar sonucunda, bir insula üzerinde yer alan yapının doğusunda (ev kilisesi) ve batısında birer apsisli salon, bir peristylli avlu, bir atrium, bir hamam, bir latrina ve 19 mekan (yaşam alanı) olmak üzere toplamda 25 mekanı ortaya çıkartılmıştır. Kuzey Tiyatrosu’na bakan mekanların tiyatro ile ilişkili dükkanlar olduğu, batısında yer alan mekanların ise günlük yaşam alanları olarak düzenlendiği anlaşılmıştır. Buradaki kazı çalışmalarının tamamlanmasının ardından restorasyon çalışmalarına geçilmiştir. 2020 yılı kazı sezonunda yapılan restorasyon çalışmalarında ağırlıklı olarak Kiliseli Peristylli yapının; Apsisli Doğu Salon, İç Nartheks, Apsisli Batı mekan, 14 no.lu mekan, 9 no.lu mekan ve kazı çalışmaları sonrasında açığa çıkartılan diğer mekanlara yönelik koruma onarım çalışmaları devam etmektedir. Kiliseli Peristylli yapının; Apsisli Doğu Salon ve İç Nartheks duvar plakalarına yönelik 2019 yılında başlanan çalışmalar, 2020 sezonunda, yapıya ait tasnif alanından getirilen parçalar ile detaylı bir tasnif çalışması yapılmıştır. Yapılan tasnif çalışması sonrasında bulunan parçalar epoksi reçinesi kullanılarak yapıştırılmıştır. Söz konusu duvar plakalarının günümüze kadar korunagelmeyen parçalarına yönelik ise pantograf tekniği uygulanarak yeni traverten taş ile tamamlama yöntemi uygulanmıştır. Bu teknik ile yatak izlerinden alınan ölçülere ve plakanın eksik kısmına göre çıkarılan şablon, gerekli ebatlama ve işleme çalışmaları sonrasında hazırlanan parça, özgün plakaya düşük seviyede yapıştırılıp tamamlanmıştır. Yapılan tamamlama üzerine ise; mekândaki özgün harçlar ile uyumlu olacak şekilde kireç bağlayıcılı onarım harcı uygulanmıştır. Bu çalışmalar sonrasında söz konusu plakaların yatak ve kenet izlerine göre demoları yapıldıktan sonra hazırlanan krom çelik kenetler ile sabitlemeleri gerçekleştirilmiştir. Sabitleme çalışmalarında, özgün plaka harcını ve yatak izlerini korumak amacıyla plaka ve harç arasında ortalama 2-3 cm kadar boşluk bırakılmıştır. Bu boşluk ise ponza taşı ile doldurularak oluşabilecek neme karşı önlem alınmıştır. Ayrıca İç nartheksin doğu duvarındaki özgün duvar plaka harçlarını korumak amacıyla, öncelikle özgün harç üzerine ayırıcı bir tabaka oluşturması için elenmiş kazı toprağından hazırlanan çamur harcı uygulanmıştır. Bu çalışmayla bağlantılı olarak alanda kullanılan analizi yapılmış onarım harcı ile özgün plakanın üstüne aynı şekilde kopyası yapılarak kaplanmıştır. Söz konusu kaplamanın üzerine, özgün harçtaki plaka izleri, oyuklar ile girinti ve çıkıntıların işlemeleri yapılmıştır. Yapının Kuzey duvarında bulunan ve şekerlenmeye bağlı bozulma meydana gelmiş plakaya ise yerinde sağlamlaştırma yapılmıştır.
    2020 yılı sonu itibariyle Apsisli Doğu Salondaki ve İç Nartheks’ teki koruma onarım uygulamaları tamamlanmıştır. Kiliseli Peristylli yapının Apsisli Batı mekânındaki yürütülen koruma onarım çalışmaları kapsamında mekândaki opus sectile taban döşemlerine yönelik yapılan yatak sağlamlaştırma ve eksik kısımların yeni traverten taş ile tamamlama çalışmaları 2019 yılında tamamlanmıştır. 2020 yılında, söz konusu mekânın apsis bölümdeki yatak izlerini ve özgün harçları korumaya yönelik çalışma yapılmıştır. Bu kapsamda apsis bölümündeki özgün harcın günümüze kadar koruna gelmeyen kısımdaki açığa çıkan çay taşı dolgu göz önüne alınarak bir koruma uygulaması planlanmıştır. Bu doğrultuda öncelikle apsis bölündeki traverten örgünün eksik kısmı, yapıya ait tasnif alnından getirilen travertenler ile tamamlanmıştır. Apsisin iç kısmına yapılacak olan koruma amaçlı çay taşı döşeme için; tasnif alanından uygun taşlar seçilmiştir. Elenmiş kazı toprağından hazırlanan çamur harcı ile çay taşları apsis içerisine koruma amaçlı sabitlenmiştir. Bu alandaki koruma çalışması tamamlanmıştır. Kiliseli Peristylli Ev, 14 no.lu mekandaki koruma onarım uygulamaları kapsamında öncelikle; mekânın zemini açılarak, restorasyon çalışması öncesinde detaylı olarak lazer scan, photo scan ve drone ile belgelendirilmiştir. Söz konusu mekânda, kentte meydana gelen depremlerin oluşturduğu tahribat çok belirgindir. Belgeleme çalışmaları sonrasında öncelikli olarak zemindeki özgün harçlı kısımların ve yatak izlerinin sağlamlaştırılması tamamlanmıştır. Bu kapsamda özgün harçlı kısımlar ve yatak izleri üzerine kireçli-su losyonu uygulanarak sağlamlaştırılmıştır. Özgün harçlardaki bozulma meydana gelen ve topraklı kısımlara yönelik yapılan mekanik temizlik çalışması sonrasında, hazırlanan kireç bağlayıcılı onarım harcı ile dolgu çalışmaları yapılmıştır. Son aşama da yatak izlerini korumak amacıyla, elenmiş kazı toprağından yapılan çamur harcı ile yatak izleri ve özgün harçlı kısımlar üzerine uygulanarak ayırıcı bir katman oluşturulmuştur. Yapıya ait tasnif alanında yapılan tasnif çalışması sonrasında parçası bulunan taşların epoksi reçinesi ile yapıştırmaları yapılmıştır. Sabitleme çalışmaları kapsamında ise, mevcut Opus-sectile panellerindeki yatak izlerine göre panellerin sınırları belirlenip eksik kısımları yeni traverten taş ile tamamlamak için taşların ölçüleri çıkartılmıştır. Çıkartılan ölçülere göre, yeni taşların ebatlamaları ve eskitmeleri yapılmıştır. Hazırlanan kireç bağlayıcı onarım harcı ile taşlar sabitlenmiştir. Panellerdeki eksik kısımlara yapılan tamamlamalar sonrasında özgün taşlarında yatak harçları yenilenmiştir. Mekânda bulunan duvar plakalarına yönelik ise, plakaların yatak harçları yenilenmiştir. Plakaların olmadığı özgün harçlı kısımların korunması amacıyla öncelikle çamur harcından ayırıcı bir katman oluşturulduktan sonra üzerine onarım harcıyla kopyası yapılmıştır. Bu alandaki çalışmalarımız tamamlanmıştır. Kiliseli Peristylli Ev’ de 9 no.lu mekân olarak adlandırılan alandaki taban döşemeleri ve duvar plaklarına yönelik yapılan koruma-onarım çalışmaları kapsamında öncelikle mekânın tabanındaki koruma amaçlı yapılan toprak tabakası açılmıştır. Sonrasında ise mekânın detaylı olarak lazer scan ve drone ile detaylı olarak belgelendirilmiştir. Belgeleme sonrasında; özgün harçlara yönelik kireçli-su losyonu ile sağlamlaştırılarak özgün harçların bütünlüğü koruma altına alınmıştır. Yapıya ait tasnif alnından getirilen parçalarla yapılan tasnif çalışması sonrasında bulunan parçaların yatak izlerine göre demo çalışmaları tamamlanmıştır. Eksik parçası olan taşların, bulunan parçaları epoksi reçinesi ile yapıştırılmıştır. Söz konusu taşların günümüze kadar ulaşamayan parçalarına yönelik ise yatak izlerinden ölçüler ve eksik kısımdan alınan şablonlara göre yeni traverten taş ile tamamlamaları yapılmıştır. Yapılan çalışmalar sonucunda taşların sabitleme öncesinde son kez demolandıktan sonra hazırlanan kireç bağlayıcılı onarım harcıyla taban döşemlerinin ve duvar plakların sabitleme çalışmaları bitirilmiştir. Kiliseli Peristylli Ev’de yürütülen diğer çalışmalarımızda ise önceki yıllarda yapılan kazı çalışmaları sonrasında, yapının açığa çıkartılan mekanlara yönelik derz yenileme uygulamaları yapılmıştır. Mekân duvarlarındaki traverten arası derzlerde görülen bağlayıcılık özelliğini kaybetmiş derzler ile toprak tabakasının oluştuğu alanlar mekanik olarak küçük el aletleriyle temizlenmiştir. Yapılan temizlik sonrasında hazırlanan kireç bağlayıcılı derz harcı ile söz konusu alanların derz dolguları yenilenmiştir. Bu alandaki çalışmalarımız devam etmektedir.

Merkezi Kilise
   Suriye Caddesi’nin güneyinde yer alan ve Merkezi Kilise olarak adlandırılan yapı, 2010 yılında yapılan yer radarı taramaları sonucu tespit edilmiş ve 2010-2011 yıllarında kısmi kazı çalışmaları yapılmıştır. Yapı Roma İmparatorluk Dönemi’ne ait bir kompleks olup MS 4.yy’da Hıristiyanlığın kentte yayılmasına bağlı olarak kuzeydoğu ucu kilise olarak düzenlenmiştir. Yapı içerisinde duvarların alt bölümleri mermer plakalar ile kaplanmış, üst kısımları ise mermer taklidi freskler ile bezenmiştir. Önceki yıllarda restorasyonu tamamlanan duvar fresklerine yönelik koruma uygulamaları gerçekleştirilmiştir. Söz konusu duvar fresklerini ve opus sectile döşemelerin dış etkilere karşı korunması için mekânın üzerine tenteli geçici çatı yapılmış ve duvarların üzerine de ayrıca termal örtüler serilmişti. Ancak bu çatının kentin rüzgarlara açık alanda kurulmasından kaynaklı uçma ve tentelerin yırtılması problemleriyle sürekli karşılaşıldığından, mekanın duvarlarının hardcaping olarak adlandırılan koruma önlemleri alınmasına karar verilmiştir. Söz konusu freskler üzerindeki koruma amacıyla kapatılan nefes alan termal örtüler kaldırılmıştır. Sonraki aşamada yapıya ait olan tasnif alanında getirilen amorf yapıdaki tuğlalar kullanılarak koruma örgüsü yapılmıştır. Yapılan koruma örgüsünde; freskli duvar önünden ortalama 15 cm mesafe bırakılarak, amorf yapıdaki tuğlaların elenmiş kazı toprağından hazırlanan çamur harcı ile fresk yüksekliğinde örülmüştür. Fresk ile örgü arasına kalan kısım ise; termal örtü serilerek arası elenmiş kazı toprağı ile doldurulmuştur. Bu uygulama ile fresk ve örgü arasında koruyucu bir katman oluşturulmuştur. Bu alandaki çalışmalar devam etmektedir.

Laodikeia Kilisesi
    Laodikeia Kilisesi hippodamik sistemde Suriye Caddesi’nde ayrılan ve Kuzey Tiyatrosu’na ulaşan ara sokak üzerinde kentin kuzeydoğu bölümünde yer almaktadır. 2010 yılı kazı çalışmalarında tespit edilen ve aynı yıl kazısı tamamlanan bazilikal planlı kilisede 2011-2015 yılları arasında restorasyon ve konservasyon çalışmaları yapılmıştır. Restorasyon çalışması tamamlanan yapıda koruma önlemleri kapsamında kilise zemininin belli noktalarında tespit edilen “kapiler nemin” yapıdan uzaklaştırılması amacı ile tahribatsız bir yöntem olan “kapiler nem uzaklaştırma sistemi” (mirline) yapının iki ayrı noktasına yerleştirilen kumanda merkezleriyle kurulmuştur. Bununla bağlı olarak yapıda 21 noktaya haftalık ölçüm almak adına kapiler nem ölçüm sondaları yerleştirilmiştir. Bu noktalardan düzenli olarak nemin oluşum dereceleri takip edilmektedir.

Kuzey (Kutsal) Agora Batı Portik Kuzey Sonundaki Mozaikli Alan (Kilise?)
    Kuzey (Kutsal) Agora Batı Portik Kuzey Sonunda bir kısmı 2018 yılında ortaya çıkartılan Mozaikli alan (kilise?) mozaiklerinin geçici koruma bordürleri yapılmıştır. 2020 yılında mozaiklerin üzerinin temizlenerek, kazılarda çıkartılan ve kasalarda toplanan tesseralar yerlerine konmuş, ayrıca alanın ziyarete yönelik olarak gezi projeleri yapılmış, gezi güzergahı için kırılmaz temperli camlar alana getirilip koruma altına alınmıştır. 2021 yılında ise TTK projesi kapsamında kırılmaz temperli camlı gezi güzergahı için çelik konstrüksiyonun yapılması planlanmıştır. Bu gezi güzergahının yapılmasıyla söz konusu mozaikler hem doğa koşullarına karşı korunabilecek hem de ziyaretçiler tarafından görülebilecektir.

Kuzey (Kutsal) Agora Batı Portik Duvar
     Kuzey (Kutsal) Agora Batı Portik’te ayağa kaldırılan fresklerle süslü arka duvarın ön kısmında freskleri dış etkenlerden korumak amacıyla geçici koruma çatısının montajı tamamlanmış ve ön kısmına güney-kuzey yönünde yağmur ile güneşten koruyucu jüt diye adlandırılan brandalar ile perde yapılmıştır. Söz konusu alanda ziyaretçilerin rahatlıkla gezebilmesi için metal korkuluklu ahşap yürüme yolu yapılarak ziyarete açılmıştır.

Laboratuvar Çalışmaları
    Laodikeia Antik Kenti kazı çalışmaları sırasında ele geçen buluntuların konservasyonları kazı laboratuvarında yapılmıştır. Bu kapsamda 2020 yılı içerisinde bronz, pişmiş toprak, demir, mermer, kemik, cam ve taş buluntular üzerinde toplamda 94 adet eserin restorasyon ve konservasyon işlemleri tamamlanmıştır. Önceki yıllarda ele geçmiş fakat konservasyon işlemleri tamamlanamamış buluntular ve konservasyonu yapılmış ancak rutin bakıma ihtiyaç duyulan eserlerin konservasyon ve restorasyonu yapılmaya devam edilmiştir. Bu kapsamda önceki yıllarda ele geçmiş toplamda 73 bronz ve demir eserin rutin bakım işlemleri tamamlanmıştır. Ayrıca arkeolojik alanda yürütülen koruma çalışmalarına ilişkin petrografi, ince kesit, mekanik dayanım, asit kaybı, kalisinasyon, granülametri, elek ölçümü ve spot testler gibi analiz ve arge araştırmaları da Laodikeia Kazıları bünyesindeki Malzeme Analiz Laboratuvarı’nda yapılmıştır. Yapılan koruma çalışmalarına ilişkin dokümantasyon, analiz ve arge çalışmalarına devam edilmektedir. 
   Laodikeia Antik Kenti kazı çalışmalrı sırasında ele geçen bronz, pişmiş toprak, demir, mermer, kemik, cam ve taş buluntuların konservasyonları 12 ay üzerinden kesintisiz olarak restorasyon laboratuvarında yapılmaktadır. Ayrıca arkeolojik alanda yürütülen koruma çalışmalarına ilişkin petrografi, ince kesit, mekanik dayanım, asit kaybı, kalisinasyon, granülametri, elek ölçümü ve spot testler gibi analiz ve arge araştırmaları da Laodikeia Kazıları bünyesindeki Malzeme Analiz Laboratuvarı’nda yapılmaktadır.